Хэрхэн өөрийн компанийн санхүүг эрүүл байлгах вэ? Орлого хаанаас орж ирж байна, мөнгө хаана зарцуулагддаг вэ ? Хир их ашиг хийж байна? Эдгээр асуултын хариултыг гурван баримт бичигнээс авдаг бөгөөд, тэдгээрийг санхүүгийн тайлангууд гэж нэрлэдэг:

• Орлогын тайлан

• Тайлан тэнцэл /Баланс/

• Мөнгөн гүйлгээний тайлан

Нийтэд арилжаалагддаг компаниуд нь эдгээр тайлангуудаа хувьцаа эзэмшигчид, үйлдвэрийн шинжээчид болон өрсөлдөгчиддөө бүгдэд нь нээлттэй байлгадаг. Үр дүнд нь тэдгээр нь компанийн дотоод санхүүгийн тайлан шиг тодорхой байдаггүй. Санхүүгийн тайлан компаниас компанийн нэг ерөнхий хэлбэрийг дагадаг. Компанийн бизнесийн шинж чанараас хамаардаг хэдий ч, зарим зүйл өөр өөр байж болно. Гэсэн хэдий ч тайлангууд нь өөр нэг бизнестэй харьцуулах боломж нь хангалттай байдаг. Энэ төстэй шалтгаан нь нягтлан бодогч Нягтлан Бодох Бүртгэлийн Нийтээр Хүлээн Зөвшөөрөгдсөн Зарчмууд, НББНХЗЗ-г дагаж байна.

 

Нягтлан бодох бүртгэлийн аргууд:

 

"Мөнгө юу хийж чадахыг харах сайхан" – Самуэл Перус

 

Тоон өгөгдөл болон жишээгүйгээр санхүүгийн тухай ярих нь хэцүү. Энэ сэдвийн турш бид ACME малгай өлгүүр үйлдвэрлэдэг компанийг жишээ болгон авах болно. Хамгийн түрүүнд ACME компани нь орлого зарлагаа хэрхэн ойлгосныг харна. At ACME, the revenue for a customer order is booked as each hat rack ships—even if payment is made on account and the cash is not received immediately. Нэг нэгжийн үндсэн дээр зарлагддаг: Хэрвээ нэг малгайны өлгүүр хийх бол таван гуулин дэгээ авах хэрэгтэй бөгөөд, малгайны өлгүүр бүрт дэгээ нь таван удаа зарлагадах юм.

ACME компани шиг ихэнхи компаниуд нягтлан бодох бүртгэлийн аккруэл суурийг ашигладаг ба:  “нягтлан бодох бүртгэлийн аккруэл суурь” гэж мөнгө хүлээн авсан эсвэл төлсөн эсэхээс хамаарахгүйгээр орлогыг олсон үед, зардлыг гарсан үед нь хүлээн зөвшөөрч бүртгэх арга. Энэхүү арга нь компаниуд бизнесийн үйл ажиллагааны үр нөлөө, зөв шалтгаануудыг ойлгоход нь тусалдаг тохирсон зарчим дээр тулгуурладаг.

Иймээс:

• Тайлант үед гарсан борлуулалтын үйл ажиллагааны орлогыг хүлээн зөвшөөрнө

• Орлоготой холбоотой ижил хугацаанд гарсан зардлыг хүлээн зөвшөөрнө

Зарим тохиолдолд маш жижиг компани нь бэлэн мөнгөний нягтлан бодох бүртгэлийг ашигладаг, ажил гүйлгээг тооцоолох үед гарт байсан бэлэн мөнгө нь өөрчлөгддөг. This practice is less conservative when it comes to expense recognition, but sometimes more conservative when it comes to revenue recognition. But as companies increase in size and complexity, it becomes more important to match revenues and expenses in the appropriate time periods, so they tend to switch over to accrual accounting.

 

Айдастайгаа нүүр тулах

 

Удаан хугацааны дараа Баз Лурманы “Хүн бүр эрх чөлөөтэй” хэмээх гайхалтай миний хувьд бараг дуулал маань болсон дууг сонссон. Энэ дуунд нэгэн сайхан мөр байдаг “Та өөртөө санаа зоволгүйгээр өдөр болгон нэгэн зүйлийг хий ” гэж.

Би эрсдэлтэй зүйл рүү явдаггүй, өдөр бүр хийхийг санал болгож, гэвч мэдээж нэг удаа эсвэл хоёр удаа өөрийн амьдралдаа энэ зүйлийг үхлээс айж болон санаа зовж хийх хэрэгтэй. Өөрийн айдсаа баяртайгаар хүлээн авч байх хэрэгтэй учир нь таныг илүү сайн хүн болгон өөрчлөх болно.

Миний амьдралд нэг зүйл тохиолдож байсан: МБА-д суралцаж байхдаа болон дараа нь би санхүүгийн асуудлаас ихээхэн санаа зовдог байв. Би үнэхээр түгшдэг байсан. Шалтгааныг мэдэхгүй байсан учир нь тоо болон математикдаа сайн байсан юм. Шалтгаан нь магадгүй миний эргэн тойронд санхүүгийн хувьд надаас хавьгүй илүү бас ухаалаг хүүхдүүд их байснаас болсон биз. Багшаасаа сүрдсэн, эсвэл тайлан тэнцэл, P & L, байгууллагын санхүү, үнэлгээ, үнэт зүйлүүдийн хил хязгаар гэх мэт этгээд үг хэллэг хэрэглэхээс зайлсхийснээс болсон байх.

Би маркетингийн мэргэшсэн бөгөөд, маркетингийн мэргэжлээр ажлын гараагаа эхэлж 8-аас 9 жилийн турш ажиллаж байна. Мэргэжлээ өөрчилнө гэж хэзээ ч төсөөлж чадахгүй байсан. Маркетингийн чиглэлээр 8 жил ажилласны дараа, би санхүүч болсон яагаад гэвэл намайг энэхүү байгууллагад нэгдэхийг санал болгож одоо ажиллаж байгаа ба гайхалтай шийдвэр байсан гэж бодож байна. Хэрвээ би буцвал дахин нэг төсөөтэй шийдвэр гаргана. Энэхүү байгууллагын санхүүг ойлгосон учраас ямар нэг бизнесийн орших төв байх, санхүүгийн үзүүлэлтүүдийг хэрхэн зохион байгуулах нь амжилттай болсон аль эвсэл алдаа болох нь чухал. Санхүүгийн ойлголт талаас надад томоохон сургалт болж өгсөн бөгөөд айдсаа хэрхэн хүлээн авч нэгдмэл, бүрэн гүйцэт сайн менежер болоход тусалж чадсан.

Байгууллага санхүүгийн талаарх айдастаа төвлөрөх нь нийтлэг байдаг боловч түүнийг даван туулах нь чухал ач холбогдолтой.